Uczeń czy Student? Rozwiewamy Wątpliwości!", "kategoria": "Edukacja

Wielu młodych ludzi, a także ich rodziców czy pracodawców, zadaje sobie pytanie: czy uczeń liceum to student? Choć na pierwszy rzut oka wydaje się to proste, status ucznia i studenta to pojęcia prawne, które niosą za sobą szereg istotnych korzyści, zwłaszcza finansowych. Zrozumienie różnic i podobieństw między nimi jest kluczowe, aby w pełni wykorzystać przysługujące prawa – od zniżek na komunikację, przez ubezpieczenie zdrowotne, aż po bardzo atrakcyjne zwolnienie ze składek ZUS przy pracy na umowę zlecenie. W tym artykule szczegółowo wyjaśnimy, kto posiada status ucznia, jak długo jest on ważny, szczególnie w kontekście egzaminu maturalnego i rozpoczęcia studiów, oraz jakie konkretne przywileje się z nim wiążą. Przyjrzymy się także, jak polskie przepisy traktują uczniów pochodzących z zagranicy.

Kto ma status ucznia i dlaczego jest tak cenny?

Status ucznia przysługuje osobie, która aktywnie pobiera naukę w szkole podstawowej lub ponadpodstawowej. Zgodnie z definicją zawartą w art. 94 Ustawy z dnia 14 grudnia 2016 r. Prawo oświatowe, rok szkolny we wszystkich szkołach i placówkach rozpoczyna się 1 września każdego roku, a kończy – 31 sierpnia roku następnego. To właśnie w tym okresie, oraz w pewnych szczególnych okolicznościach po jego zakończeniu, osoba jest uznawana za ucznia.

Status ucznia obejmuje osoby uczęszczające do szerokiego spektrum placówek edukacyjnych, zarówno publicznych, jak i niepublicznych, wymienionych w art. 18 wspomnianej ustawy. Są to:

• 8-letnia szkoła podstawowa;
• szkoły ponadpodstawowe:
• 4-letnie liceum ogólnokształcące,
• 5-letnie technikum,
• 3-letnia branżowa szkoła I stopnia,
• 3-letnia szkoła specjalna przysposabiającą do pracy,
• 2-letnia branżowa szkoła II stopnia,
• szkoła policealna dla osób posiadających wykształcenie średnie lub wykształcenie średnie branżowe, o okresie nauczania nie dłuższym niż 2,5 roku.

Dla celów ubezpieczeń społecznych, status ucznia jest utrzymany do 31 sierpnia każdego roku dla osoby, która:

• kontynuuje naukę w tej samej szkole;
• ukończyła szkołę i rozpoczyna naukę w innej szkole, w której rok szkolny zaczyna się 1 września;
• ukończyła szkołę i nie kontynuuje nauki.

Co istotne, status ucznia przysługuje osobom pobierającym naukę w szkołach podstawowych i ponadpodstawowych w okresie od 1 września do 31 sierpnia roku następnego, aż do ukończenia przez nie 26. roku życia. Ten limit wieku jest kluczowy dla wielu przywilejów.

Dlaczego status ucznia jest tak cenny? Przede wszystkim umożliwia on pracę na umowę zlecenia bez opłacania składek ZUS. Jest to niezwykle atrakcyjne dla pracodawców, gdyż obniża koszty zatrudnienia, a dla młodych ludzi oznacza wyższe wynagrodzenie netto, co przy stawkach oferowanych osobom wchodzącym na rynek pracy jest niezwykle istotne. Ponadto, status ucznia gwarantuje prawo do wielu zniżek (np. w komunikacji miejskiej, PKP, kinach) oraz możliwość korzystania z ubezpieczenia zdrowotnego rodziców (do 26. roku życia, pod warunkiem kontynuacji nauki).

Status ucznia a status studenta: Kluczowe różnice i podobieństwa

Choć status ucznia i studenta często są ze sobą mylone, a ich przywileje wydają się podobne, istnieją między nimi istotne różnice, zwłaszcza w kontekście definicji i momentu ich nabycia. Poniższa tabela porównuje najważniejsze aspekty obu statusów:

Jak widać, kluczowym podobieństwem, które czyni oba statusy tak atrakcyjnymi dla młodych pracowników, jest możliwość korzystania ze zwolnienia ze składek ZUS od umowy zlecenia, pod warunkiem nieprzekroczenia 26. roku życia. To właśnie ta ulga jest najczęściej poszukiwana i wykorzystywana przez młodych ludzi wchodzących na rynek pracy.

Do kiedy status ucznia po maturze? Ważne terminy!

Jednym z najczęstszych pytań, które nurtują maturzystów, jest kwestia zachowania statusu ucznia po zakończeniu nauki w liceum czy technikum. Zgodnie z Rozporządzeniem Ministra Edukacji Narodowej z dnia 11 sierpnia 2017 roku w sprawie organizacji roku szkolnego, zakończenie roku szkolnego dla uczniów ostatnich klas liceum i technikum ma miejsce w ostatni piątek kwietnia. To wtedy odbywa się uroczyste rozdanie świadectw ukończenia szkoły, a uczniowie oficjalnie stają się absolwentami.

Jednak fakt ukończenia szkoły w kwietniu i uzyskania statusu absolwenta nie oznacza natychmiastowej utraty statusu ucznia w kontekście przywilejów wynikających z przepisów ubezpieczeniowych i ulg. Wręcz przeciwnie, maturzyści zachowują status ucznia aż do 31 sierpnia danego roku. Jest to niezwykle ważna informacja dla osób planujących podjęcie pracy zarobkowej w okresie wakacyjnym, ponieważ pozwala to na korzystanie ze zwolnienia z ZUS od umowy zlecenia przez całe lato.

Co więcej, dla tych, którzy dostaną się na studia wyższe, status ucznia ulega dalszemu wydłużeniu – aż do 30 września! Od 1 października, wraz z rozpoczęciem roku akademickiego, osoby te uzyskują status studenta, który podobnie jak status ucznia, trwa nie dłużej niż do ukończenia 26. roku życia. Dowodem potwierdzającym posiadanie statusu ucznia do 30 września jest zaświadczenie o przyjęciu na studia wyższe, które należy przedstawić pracodawcy lub innym instytucjom (np. przewoźnikowi).

Maturzysta, który dostanie się na studia i przedstawi stosowne zaświadczenie z uczelni, może korzystać ze statusu ucznia, co wiąże się z szeregiem korzyści:

• Ze zniżek w komunikacji miejskiej, PKP czy tańszych biletów do kina, aż do momentu otrzymania legitymacji studenckiej.
• Z ubezpieczenia zdrowotnego rodziców – dzieci mogą być do niego zgłoszone do lat 18, a pod warunkiem kontynuacji nauki (w tym studiów) do lat 26.
• Ze zwolnienia z obowiązku opłacania składek ZUS od umowy zlecenia.

Pamiętaj, że te daty są kluczowe dla zachowania ciągłości przywilejów i prawidłowego rozliczania się z pracodawcą. Monitorowanie swojego statusu i dostarczanie odpowiednich dokumentów w terminie to podstawa.

Zwolnienie ze składek ZUS dla uczniów i studentów – jak to działa?

Jednym z najbardziej pożądanych przywilejów wynikających ze statusu ucznia lub studenta jest możliwość pracy na umowę zlecenia bez konieczności opłacania składek na ubezpieczenia społeczne (emerytalne i rentowe). Podstawę prawną tego zwolnienia stanowi art. 6 ust. 4 Ustawy z 13 października 1998 roku o systemie ubezpieczeń społecznych. Przepis ten jasno wskazuje, że osoby wykonujące umowę zlecenia nie podlegają obowiązkowo ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowemu, o ile są uczniami szkół ponadpodstawowych lub studentami, którzy nie ukończyli 26. roku życia.

W praktyce oznacza to, że dla zleceniobiorcy posiadającego ten status, kwota brutto na umowie jest jednocześnie kwotą do wypłaty, czyli netto. Pracodawca nie ponosi w związku z zatrudnieniem takiej osoby żadnych dodatkowych kosztów z tytułu składek ZUS, co czyni młodych ludzi bardzo atrakcyjnymi kandydatami do pracy na zleceniu. Jest to korzystne dla obu stron – pracodawca oszczędza, a pracownik otrzymuje wyższe wynagrodzenie.

Warto jednak podkreślić, że to zwolnienie dotyczy wyłącznie umowy zlecenia. W przypadku zatrudnienia na podstawie umowy o pracę, uczeń lub student podlega obowiązkowi ubezpieczenia społecznego na takich samych zasadach jak każdy inny pracownik. Jedyne, z czego może wtedy korzystać, to zwolnienie od podatku dochodowego dla osób poniżej 26. roku życia, znane jako „PIT dla młodych”.

Przykład 1: Mateusz – od maturzysty do studenta

Mateusz ukończył liceum w kwietniu 2025 roku, a w maju zdawał maturę. Od 1 lipca został zatrudniony na podstawie umowy zlecenia. Aby potwierdzić status ucznia, przyniósł zaświadczenie ze szkoły, że jest tegorocznym maturzystą. Dzięki temu pracodawca nie zgłosił go do obowiązkowych ubezpieczeń ZUS, a Mateusz otrzymał wynagrodzenie w pełnej kwocie brutto.

W lipcu Mateusz otrzymał informację, że dostał się na studia wyższe. W związku z tym jego status ucznia został wydłużony z 31 sierpnia do 30 września. Aby udokumentować ten fakt, Mateusz dostarczył do pracodawcy zaświadczenie z uczelni o przyjęciu w poczet studentów. Dzięki temu przez cały wrzesień nadal pracował na zleceniu bez składek ZUS. Od 1 października status ucznia został zamieniony na status studenta, co oznaczało, że Mateusz w dalszym ciągu, do 26. roku życia, mógł korzystać z tego samego zwolnienia ze składek ZUS.

Uczeń zagraniczny w Polsce – czy też korzysta z ulg?

W obliczu obecnej sytuacji geopolitycznej, coraz częściej zdarza się, że pracę w Polsce podejmują osoby posiadające status ucznia, które jednak uczą się w szkołach poza granicami kraju, na przykład w Ukrainie. Nasuwa się pytanie, czy taka osoba, zatrudniona na podstawie umowy zlecenia, również może korzystać ze zwolnienia z opłacania składek ZUS?

Odpowiedź brzmi: tak, jak najbardziej. Jeżeli uczeń z zagranicy przedstawi dokument, z którego będzie wynikać, że jest uczniem szkoły w innym kraju, to polski pracodawca nie musi zgłaszać go do ubezpieczeń społecznych z tytułu wykonywania umowy zlecenia. Takim dokumentem może być na przykład zagraniczna legitymacja szkolna, która powinna zostać przetłumaczona na język polski przez tłumacza przysięgłego. Polskie ustawodawstwo w tym zakresie nie rozróżnia osób uczących się w szkołach krajowych i zagranicznych.

Potwierdzenie tego faktu znajdziemy w piśmie Centrali Zakładu Ubezpieczeń Społecznych z 6 czerwca 2018 roku (WPI/200000/43/655/2018), w którym czytamy, że: „[…] przepisy ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych w zakresie podlegania ubezpieczeniom społecznym nie uzależniają objęcia wskazanymi w niej ubezpieczeniami od posiadanego obywatelstwa czy np. miejsca zamieszkania lub pobytu. Natomiast istotnym dla objęcia obowiązkiem ubezpieczeń społecznych jest fakt zawarcia z polskim podmiotem umowy zlecenia […] zatem, jeśli polski zleceniodawca, posiadający na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej swą siedzibę zawiera umowę zlecenia z cudzoziemcem będącym uczniem zagranicznej szkoły ponadpodstawowej lub studentem zagranicznej uczelni do ukończenia 26 lat, to na zleceniodawcy nie będzie ciążył obowiązek odprowadzania za tę osobę składek na ubezpieczenie społeczne”. To bardzo ważna interpretacja, która ułatwia zatrudnianie młodych ludzi z zagranicy.

Przykład 2: Arina – uczennica z Ukrainy

Arina ma 18 lat i przyjechała do Polski w marcu 2025 roku. W Ukrainie jest uczennicą szkoły średniej, a naukę kontynuuje w formie zdalnej. Na weekendy została zatrudniona w pizzerii na podstawie umowy zlecenia. Jako że jest uczennicą szkoły w Ukrainie, przedłożyła pracodawcy swoją ukraińską legitymację szkolną przetłumaczoną na język polski. Na tej podstawie Arina, jako zleceniobiorca posiadający status ucznia, podobnie jak ma to miejsce w przypadku polskiego ucznia, nie podlega składkom ZUS i w związku z tym jej wynagrodzenie brutto będzie takie samo jak wynagrodzenie netto. Pracodawca nie musiał zgłaszać jej do ubezpieczeń społecznych, co było korzystne dla obu stron.

Często zadawane pytania (FAQ)

1. Czy status ucznia dotyczy tylko szkół publicznych?

Nie, status ucznia przysługuje osobom uczęszczającym zarówno do szkół publicznych, jak i niepublicznych (prywatnych), pod warunkiem, że są to szkoły wymienione w Ustawie Prawo oświatowe (np. podstawowe, licea, technika, szkoły branżowe, policealne).

2. Do jakiego wieku można korzystać ze zwolnienia z ZUS jako uczeń/student?

Zwolnienie z obowiązku opłacania składek ZUS od umowy zlecenia przysługuje uczniom i studentom do ukończenia przez nich 26. roku życia. Po przekroczeniu tego wieku, niezależnie od kontynuowania nauki, obowiązek opłacania składek ZUS powstaje.

3. Co muszę zrobić, aby pracodawca nie odprowadzał za mnie składek ZUS?

Musisz udokumentować swój status ucznia lub studenta. W przypadku ucznia jest to legitymacja szkolna lub zaświadczenie ze szkoły. Dla maturzystów przyjętych na studia, w okresie od 1 września do 30 września, wystarczające jest zaświadczenie o przyjęciu na studia. Od 1 października potrzebna będzie legitymacja studencka. Pamiętaj, że dokument musi być aktualny.

4. Czy status ucznia ma wpływ na umowę o pracę?

Status ucznia (ani studenta) nie zwalnia z obowiązku opłacania składek ZUS w przypadku zatrudnienia na podstawie umowy o pracę. W takim wypadku podlegasz obowiązkowym ubezpieczeniom społecznym jak każdy inny pracownik. Jedyną korzyścią w tym przypadku jest zwolnienie z podatku dochodowego dla osób poniżej 26. roku życia (tzw. ulga dla młodych).

5. Czy mogę mieć status ucznia i studenta jednocześnie?

Formalnie nie. Status ucznia trwa do 31 sierpnia (lub 30 września dla maturzystów przyjętych na studia), a status studenta rozpoczyna się zazwyczaj 1 października. Następuje płynne przejście z jednego statusu w drugi, pod warunkiem kontynuacji nauki na uczelni wyższej. Nie ma możliwości posiadania obu statusów równocześnie.

6. Czy mogę stracić status ucznia przed 31 sierpnia?

Status ucznia jest związany z rokiem szkolnym (od 1 września do 31 sierpnia). Nawet jeśli ukończysz szkołę w kwietniu (jako maturzysta), formalnie zachowujesz status ucznia do 31 sierpnia. Utrata statusu przed tym terminem byłaby możliwa jedynie w wyjątkowych sytuacjach, np. skreślenie z listy uczniów z innych przyczyn niż zakończenie nauki.

Reasumując, status ucznia i studenta to cenne atuty dla młodych ludzi w Polsce, otwierające drzwi do znaczących oszczędności finansowych i innych przywilejów. Ważne jest, aby pamiętać o kluczowych terminach, zwłaszcza dla maturzystów, którzy mogą wydłużyć swój status ucznia aż do 30 września, jeśli zostaną przyjęci na studia. Niezależnie od tego, czy jesteś uczniem polskiej szkoły, czy uczysz się za granicą, jeśli nie ukończyłeś 26. roku życia, możesz korzystać z preferencyjnych warunków zatrudnienia na podstawie umowy zlecenia, co czyni rynek pracy bardziej dostępnym i korzystnym dla młodego pokolenia.

Zainteresował Cię artykuł Uczeń czy Student? Rozwiewamy Wątpliwości!", "kategoria": "Edukacja? Zajrzyj też do kategorii Edukacja, znajdziesz tam więcej podobnych treści!