Matura: Lektury Obowiązkowe i Strategie Nauki

Przygotowania do egzaminu dojrzałości, czyli Matury, to czas intensywnej nauki i powtórek. Jednym z kluczowych elementów, który budzi wiele pytań i niepokoju wśród uczniów, są lektury obowiązkowe. Ile ich jest? Jakie dzieła należy znać? I co najważniejsze – jak skutecznie przyswoić tak obszerny materiał? Choć do egzaminu może wydawać się jeszcze daleko, warto już dziś spojrzeć na listę wymaganych pozycji i zaplanować swoje przygotowania. Pamiętaj, że wiedza o lekturach to nie tylko sucha znajomość fabuły, ale przede wszystkim umiejętność analizy i interpretacji tekstu w szerokim kontekście.

Ile lektur obowiązkowych na maturze? Poznaj listę!

Zgodnie z najnowszymi wytycznymi, na poziomie podstawowym egzaminu maturalnego z języka polskiego, każdy maturzysta musi znać aż 52 lektury obowiązkowe. To imponująca liczba, obejmująca utwory zarówno z kanonu literatury polskiej, jak i dzieła literatury powszechnej. Niektóre z nich to całe tomy, inne to wybrane fragmenty lub zbiory wierszy. Ważne jest nie tylko przeczytanie, ale zrozumienie ich przesłania, problematyki oraz kontekstu historyczno-literackiego.

Lektury obowiązkowe na poziomie podstawowym – Literatura Polska:

• Bogurodzica w kontekście poezji średniowiecznej
• Jan Kochanowski – fraszki, pieśni i treny (wybór)
• Jan Andrzej Morsztyn – wybór wierszy
• Daniel Naborowski – wybór wierszy
• Wacław Potocki – wybór wierszy
• Ignacy Krasicki – bajki, satyry (wybór), Hymn do miłości ojczyzny
• Adam Mickiewicz Romantyczność
• Adam Mickiewicz Pan Tadeusz
• Adam Mickiewicz Dziady cz. III
• Juliusz Słowacki Kordian: akt I, akt II, akt III sc. 5 i 6
• Zygmunt Krasiński Nie-Boska komedia: część I, część III (scena w obozie rewolucji), część IV (scena w obozie arystokracji i scena finałowa)
• Adam Mickiewicz – wybór wierszy
• Juliusz Słowacki – wybór wierszy
• Cyprian Kamil Norwid – wybór wierszy
• Bolesław Prus Lalka
• Eliza Orzeszkowa Nad Niemnem – fragmenty z tomu III: rozmowa Andrzejowej Korczyńskiej z synem, rozmowa Benedykta Korczyńskiego z synem
• Eliza Orzeszkowa Gloria victis
• Maria Konopnicka Mendel Gdański
• Bolesław Prus Kamizelka
• Henryk Sienkiewicz Potop
• Kazimierz Przerwa-Tetmajer – wybór wierszy
• Jan Kasprowicz – wybór wierszy
• Leopold Staff – wybór wierszy z różnych epok
• Stanisław Wyspiański Wesele
• Władysław Stanisław Reymont Chłopi (t. I)
• Stefan Żeromski Ludzie bezdomni
• Stefan Żeromski Przedwiośnie
• Witold Gombrowicz Ferdydurke – rozdz. II, III, VI, VII, VIII, IX, X, XII, XIV
• Zofia Nałkowska Granica
• Tadeusz Borowski Pożegnanie z Marią (Pożegnanie z Marią, U nas, w Auschwitzu ..., Proszę państwa do gazu, Bitwa pod Grunwaldem)
• Gustaw Herling-Grudziński Inny świat
• Bolesław Leśmian – wybór wierszy
• Julian Tuwim – wybór wierszy
• Maria Pawlikowska-Jasnorzewska – wybór wierszy
• Czesław Miłosz – wybór wierszy
• Krzysztof Kamil Baczyński – wybór wierszy
• Tadeusz Różewicz – wybór wierszy
• Zbigniew Herbert – wybór wierszy
• Miron Białoszewski – wybór wierszy
• Wisława Szymborska – wybór wierszy
• Stanisław Barańczak – wybór wierszy
• Jan Twardowski – wybór wierszy
• Sławomir Mrożek Tango
• Hanna Krall Zdążyć przed Panem Bogiem

Warto pamiętać, że oprócz samej znajomości wymienionych dzieł, wymagana jest również znajomość kontekstów biblijnych, antycznych oraz innych, które są kluczowe do pełnego zrozumienia literatury.

Lektury obowiązkowe na poziomie podstawowym – Literatura Powszechna:

• Sofokles Król Edyp
• Horacy – wybór pieśni
• William Szekspir Makbet
• Molier Świętoszek
• Jan Wolfgang Goethe Cierpienia młodego Wertera
• Fiodor Dostojewski Zbrodnia i kara
• Joseph Conrad Jądro ciemności
• Albert Camus Dżuma

Matura na poziomie rozszerzonym – co więcej?

Dla tych, którzy zdecydują się zdawać maturę z języka polskiego na poziomie rozszerzonym, lista lektur jest jeszcze bardziej rozbudowana. Należy pamiętać, że wszystkie lektury z poziomu podstawowego są również wymagane na poziomie rozszerzonym. Dodatkowo, dochodzi kilka kluczowych pozycji, które pogłębiają wiedzę o literaturze i wymagają bardziej zaawansowanej interpretacji.

Dodatkowe lektury na poziomie rozszerzonym – Literatura Polska:

• Jan Kochanowski Treny (całość, w przeciwieństwie do wyboru na poziomie podstawowym)
• Juliusz Słowacki Kordian (całość, w przeciwieństwie do fragmentów na poziomie podstawowym)
• Witold Gombrowicz Trans-Atlantyk
• Maria Kuncewiczowa Cudzoziemka
• Stanisław Ignacy Witkiewicz Szewcy

Dodatkowe lektury na poziomie rozszerzonym – Literatura Powszechna:

• Dante Boska Komedia – fragmenty Piekła
• Jan Wolfgang Goethe Faust – część I: fragmenty sceny w pracowni (rozmyślania Fausta o sobie i swoim życiu, rozmowa z Mefistofelesem)
• Franz Kafka Proces
• Michaił Bułhakow Mistrz i Małgorzata

Co więcej, tematy na poziomie rozszerzonym mogą zobowiązywać do analizy i interpretacji utworów spoza wyżej wymienionych, ale utrzymanych w znanej uczniom poetyce lub konwencji. Oznacza to, że przygotowanie do rozszerzenia wymaga szerokiego horyzontu literackiego i umiejętności zastosowania wiedzy w praktyce, nawet do nieznanych wcześniej tekstów.

Lektury w 3. klasie liceum – co jest na bieżąco?

Program nauczania w liceum jest tak skonstruowany, aby przygotowywać uczniów do matury stopniowo. W trzeciej klasie liceum główny nacisk kładzie się na literaturę Młodej Polski i dwudziestolecia międzywojennego, choć omawia się również klasykę z innych epok. Pamiętaj, że dokładna lista lektur może się różnić w zależności od konkretnej szkoły i wybranego programu nauczania, dlatego zawsze warto skonsultować się z nauczycielem lub sprawdzić szkolny wykaz.

Przykładowe lektury obowiązkowe w 3. klasie liceum:

• Stanisław Wyspiański Wesele
• Władysław Stanisław Reymont Chłopi (tom I)
• Stefan Żeromski Ludzie bezdomni
• Stefan Żeromski Przedwiośnie
• Witold Gombrowicz Ferdydurke (wybrane rozdziały)
• Zofia Nałkowska Granica
• Tadeusz Borowski Pożegnanie z Marią (wybrane opowiadania)
• Gustaw Herling-Grudziński Inny świat
• Sławomir Mrożek Tango
• Hanna Krall Zdążyć przed Panem Bogiem
• Wybrane wiersze poetów takich jak Bolesław Leśmian, Julian Tuwim, Maria Pawlikowska-Jasnorzewska, Czesław Miłosz, Krzysztof Kamil Baczyński, Tadeusz Różewicz, Zbigniew Herbert, Miron Białoszewski, Wisława Szymborska, Stanisław Barańczak, Jan Twardowski.

Przykładowe lektury uzupełniające w 3. klasie liceum:

• Michał Bułhakow Mistrz i Małgorzata
• Franz Kafka Proces
• Albert Camus Dżuma
• Joseph Conrad Jądro ciemności
• Wybrane opowiadania Brunona Schulza
• Wybrane eseje Zbigniewa Herberta
• Utwory reportażowe Ryszarda Kapuścińskiego
• Wybrane utwory Olgi Tokarczuk

Te lektury uzupełniające mają za zadanie poszerzyć horyzonty literackie i przygotować uczniów do głębszej analizy tekstów, co jest szczególnie cenne na poziomie rozszerzonym matury.

Jak skutecznie przygotować się do matury z lektur? Praktyczne wskazówki

Mając przed sobą tak obszerny materiał, kluczem do sukcesu jest odpowiednie zaplanowanie pracy i zastosowanie efektywnych strategii nauki. Oto kilka porad, które pomogą Ci zmierzyć się z wyzwaniem, jakim są lekturyobowiązkowe na maturze:

1. Rozpocznij wcześnie i planuj

Nie odkładaj czytania na ostatnią chwilę. Jak słusznie zauważono, niektóre dzieła mają po kilkaset stron i nie da się ich przyswoić w tydzień. Stwórz harmonogram czytania i powtórek. Podziel lektury na mniejsze partie, aby uniknąć przytłoczenia. Regularne, krótkie sesje są znacznie efektywniejsze niż maratony na dzień przed egzaminem.

2. Czytaj aktywnie i rób notatki

Samo „przejechanie wzrokiem” po tekście to za mało. Czytaj aktywnie – podkreślaj ważne fragmenty, zapisuj na marginesach swoje pytania i spostrzeżenia. Twórz własne streszczenia, mapy myśli lub schematy postaci i wątków. Zwracaj uwagę na:

• Gatunek literacki i epokę: Zrozumienie, w jakim kontekście powstało dzieło, jest kluczowe.
• Głównych bohaterów i ich motywacje: Analizuj ich decyzje i rozwój.
• Problematykę i przesłanie: Jakie pytania stawia autor? Co chce przekazać?
• Środki stylistyczne i kompozycję: Jak forma wpływa na treść?
• Konteksty: Nawiązania do Biblii, mitologii, historii, filozofii – to bardzo ważne elementy na maturze.

Dobre notatki to podstawa efektywnych powtórek.

3. Wykorzystaj dostępne pomoce naukowe

Oprócz samych lektur, korzystaj z opracowań, analiz, komentarzy. Pamiętaj jednak, że opracowania powinny być jedynie uzupełnieniem, a nie zastępstwem dla samodzielnego czytania. Oglądaj adaptacje filmowe (jeśli są dobre i wiernie oddają treść), słuchaj audiobooków, ale zawsze jako dodatek do lektury oryginału.

4. Ćwicz pisanie wypracowań

Matura z języka polskiego to nie tylko znajomość lektur, ale przede wszystkim umiejętność pisania spójnych i logicznych wypracowań. Regularnie ćwicz pisanie rozprawki, analizy wiersza czy interpretacji prozy. Korzystaj z arkuszy maturalnych z poprzednich lat – to najlepszy sposób, aby oswoić się z formą egzaminu i typami zadań.

5. Dyskusje i praca w grupie

Rozmawiaj o lekturach z kolegami, nauczycielami. Często inna perspektywa pozwala dostrzec coś, co umknęło Twojej uwadze. Dyskusje pomagają utrwalić wiedzę i rozwinąć umiejętności argumentacji.

6. Zadbaj o kondycję psychiczną

Przygotowania do matury to maraton, nie sprint. Unikaj przemęczenia, znajdź czas na odpoczynek i relaks. Stres może blokować zdolność do nauki i efektywnego myślenia. Pamiętaj, że matura to ważny, ale nie jedyny egzamin w życiu.

Najczęściej zadawane pytania (FAQ)

Ile dokładnie jest lektur obowiązkowych na maturze na poziomie podstawowym?

Na poziomie podstawowym matury z języka polskiego obowiązują 52 lektury. Ta liczba obejmuje zarówno polskie, jak i powszechne dzieła literackie.

Czy lektury z poziomu podstawowego obowiązują również na maturze rozszerzonej?

Tak, wszystkie lektury z poziomu podstawowego są integralną częścią materiału wymaganego na maturze rozszerzonej. Dodatkowo, na rozszerzeniu dochodzi kilka nowych pozycji, pogłębiających kanon.

Czy muszę czytać wszystkie lektury od deski do deski?

Idealnie byłoby przeczytać wszystkie lektury w całości. Jednak w przypadku obszernych dzieł kluczowe jest zrozumienie głównej problematyki, motywów, postaci oraz kontekstu. Dokładne czytanie fragmentów, które są wskazane w spisie lektur, jest absolutnie niezbędne.

Co to są lektury uzupełniające w programie liceum?

Lektury uzupełniające to dodatkowe dzieła literackie, które nie są obowiązkowe dla każdego ucznia, ale są omawiane na lekcjach w celu poszerzenia wiedzy, rozwijania umiejętności analizy i interpretacji tekstów oraz przygotowania do poziomu rozszerzonego matury. Często są to utwory spoza ścisłego kanonu, ale wartościowe pod względem literackim.

Jakie epoki literackie dominują w programie 3. klasy liceum?

W 3. klasie liceum program nauczania skupia się głównie na literaturze Młodej Polski (koniec XIX - początek XX wieku) oraz dwudziestolecia międzywojennego (1918-1939). Obejmuje to zarówno poezję, jak i prozę oraz dramat z tych okresów.

Czy znajomość kontekstów biblijnych i antycznych jest naprawdę ważna?

Absolutnie tak! Wiele dzieł literackich, zwłaszcza starszych, obfituje w nawiązania do Biblii, mitologii greckiej i rzymskiej oraz innych tradycji kulturowych. Zrozumienie tych kontekstów jest niezbędne do pełnej interpretacji tekstu i zdobycia wysokich punktów na maturze. Często stanowią one klucz do zrozumienia symboliki, motywów i postaw bohaterów.

Przygotowanie do matury z języka polskiego, a zwłaszcza do części poświęconej lekturom, to proces wymagający czasu, cierpliwości i systematyczności. Pamiętaj, że literatura to nie tylko zbiór faktów do zapamiętania, ale przede wszystkim fascynujące okno na świat, historię i ludzkie doświadczenia. Podejdź do tego wyzwania z otwartą głową i ciekawością, a sukces na egzaminie będzie w Twoim zasięgu. Powodzenia w nauce!

Zainteresował Cię artykuł Matura: Lektury Obowiązkowe i Strategie Nauki? Zajrzyj też do kategorii Edukacja, znajdziesz tam więcej podobnych treści!