Podwyżki dla Nauczycieli i Historia Strajków

W ostatnich latach temat wynagrodzeń nauczycieli i warunków pracy w polskim systemie edukacji regularnie pojawia się w publicznej debacie. Nauczyciele, jako kluczowy element kształtowania przyszłych pokoleń, od dawna domagają się godnych pensji i stabilnych warunków zatrudnienia. Najnowsze doniesienia, w tym zapowiedzi Ministerstwa Edukacji Narodowej, rzucają światło na perspektywy podwyżek oraz przypominają o burzliwej historii protestów. Czy nauczyciele mogą liczyć na poprawę swojej sytuacji finansowej w najbliższym czasie? Analizujemy fakty i perspektywy.

Brak Podwyżek we Wrześniu 2024: Ogłoszenie MEN

Nadzieje na kolejną podwyżkę dla nauczycieli, która miałaby nastąpić już od 1 września, zostały rozwiane. Szefowa Ministerstwa Edukacji Narodowej, Barbara Nowacka, ogłosiła w Radiu RMF FM, że 10-procentowa podwyżka, której domagał się Związek Nauczycielstwa Polskiego (ZNP), nie dojdzie do skutku w tym terminie. Jest to informacja, która z pewnością budzi rozczarowanie w środowisku pedagogicznym. Minister Nowacka dodała, że w 2026 roku nauczyciele otrzymają 3-procentową podwyżkę wynagrodzeń, która jest przewidziana dla całej sfery budżetowej. Oznacza to, że specjalne, dedykowane nauczycielom zwiększenie pensji we wrześniu nie nastąpi, a wszelkie przyszłe korekty będą częścią szerszych zmian w sektorze publicznym.

Historyczne Strajki Nauczycieli w Polsce: Kwiecień 2019

Aby zrozumieć obecne nastroje i oczekiwania nauczycieli, warto przyjrzeć się wydarzeniom z przeszłości, a zwłaszcza ogólnopolskiemu strajkowi z kwietnia 2019 roku. Był to jeden z największych protestów w polskiej oświacie w ostatnich dekadach, który na wiele tygodni sparaliżował funkcjonowanie tysięcy placówek edukacyjnych.

Geneza i Żądania

Strajk został zainicjowany przez ZNP, który domagał się podniesienia wynagrodzeń zasadniczych nauczycieli, wychowawców, innych pracowników pedagogicznych oraz pracowników niebędących nauczycielami o 1000 zł z wyrównaniem od 1 stycznia 2019 roku. Przed rozpoczęciem akcji protestacyjnej, strona rządowa przedstawiła swoją propozycję, która składała się z dwóch części:

1. Pierwsza część propozycji rządowej:
• Podwyżka wynagrodzenia: pierwsza o 5% w styczniu, druga we wrześniu, co łącznie miało dać 15-procentowy wzrost płac.
• Skrócenie awansu zawodowego i stażu.
• Minimalna kwota dodatku za wychowawstwo: 300 zł.
• Zmiana w systemie oceniania nauczycieli.
• Redukcja obciążeń biurokratycznych dotyczących nauczycieli i dyrektorów.
2. Druga część propozycji rządowej: Nowy kontrakt społeczny mający na celu „unowocześnienie systemu, które ma gwarantować podwyżki wynagrodzeń w oświacie” w jednym z dwóch wariantów pensum:
• Pensum 22 godz.: 2020 r. – 6128 zł, 2021 r. – 6653 zł, 2022 r. – 7179 zł, 2023 r. – 7704 zł.
• Pensum 24 godz.: 2020 r. – 6335 zł, 2021 r. – 7434 zł, 2022 r. – 7800 zł, 2023 r. – 8100 zł.

ZNP, na czele z prezesem Sławomirem Broniarzem, kategorycznie odrzuciło tę propozycję, twierdząc, że "nauczyciel sam zapłaci za minimalną podwyżkę" poprzez "zwiększenie pensum o 25%".

Wynagrodzenia Nauczycieli w 2019 Roku

Na początku kwietnia 2019 roku, tuż przed strajkiem, zarobki nauczycieli zasadnicze brutto (średnie, wyliczone na podstawie Karty Nauczyciela i ustawy budżetowej) oraz netto przedstawiały się następująco:

• Nauczyciel stażysta: 1751 zł netto
• Nauczyciel dyplomowany: 2377 zł netto

Poza pensją zasadniczą, wynagrodzenie nauczycieli składa się z wielu dodatkowych elementów, co często bywa pomijane w dyskusjach publicznych. Do tych elementów należą:

• Dodatek za wysługę lat (nawet 20% pensji zasadniczej po 20 latach pracy)
• Dodatek ze względu na funkcję kierowniczą
• Dodatek dla opiekuna stażu
• Dodatek dla wychowawcy klasy (minimalnie 300 zł wg propozycji rządowej, ale już przed strajkiem istniał)
• Dodatek wiejski dla pedagogów pracujących na wsiach i w miejscowościach do 5 tysięcy mieszkańców
• Dodatek dla nauczyciela-doradcy
• Dodatek dla nauczyciela-konsultanta
• Dodatek z powodu warunków pracy
• Dodatek za uciążliwość pracy
• Nagroda jubileuszowa
• Nagroda specjalna
• Dodatek za pracę w nocy
• Dodatek motywacyjny
• Dodatkowe wynagrodzenie roczne
• Odprawa
• Wynagrodzenie za doraźne zastępstwa

Referendum i Rozpoczęcie Strajku

W obliczu fiaska rozmów i mediacji, ZNP ogłosiło referendum wśród swoich członków, które trwało do 25 marca 2019 roku. Zadano w nim pytanie: "Czy wobec niespełnienia żądania dotyczącego podniesienia wynagrodzeń zasadniczych nauczycieli, wychowawców, innych pracowników pedagogicznych i pracowników niebędących nauczycielami o 1000 zł z wyrównaniem od 1 stycznia 2019 jesteś za przeprowadzeniem strajku począwszy od 8 kwietnia?". W referendum wzięło udział około 20 tysięcy placówek oświatowych. Za ogłoszeniem strajku zagłosowało 15 549 placówek, co stanowiło około 78%.

Strajk rozpoczął się zgodnie z zapowiedzią 8 kwietnia 2019 roku i miał trwać "do odwołania". Według danych ZNP, do strajku przystąpiło blisko 2/3 wszystkich publicznych placówek, a następnego dnia rano akcja protestacyjna była prowadzona w 15 179 placówkach (74,4% wszystkich). Poparcia strajkowi udzieliło Forum Związków Zawodowych.

Poziom Uczestnictwa w Strajku wg Województw (Kwiecień 2019)

Wpływ Strajku na Egzaminy Państwowe

Akcja protestacyjna przypadła na okres kluczowych egzaminów państwowych: egzaminu gimnazjalnego (10-12 kwietnia) i egzaminu ósmoklasisty (15-17 kwietnia). Mimo strajku, egzaminy zostały przeprowadzone w większości placówek dzięki zaangażowaniu osób innych niż nauczyciele, w tym rodziców, księży i samorządowców. W przypadku egzaminu gimnazjalnego jedynie 3 szkoły w Polsce nie przeprowadziły go, a egzamin ósmoklasisty odbył się we wszystkich szkołach podstawowych. Minister edukacji Anna Zalewska uznała to za sukces, choć pojawiły się wątpliwości prawne dotyczące ważności egzaminów przeprowadzonych z udziałem osób niezatrudnionych na stałe w placówkach dydaktycznych.

Reakcje i Przebieg Strajku

Przedstawiciele rządu, w tym Beata Szydło i Michał Dworczyk, zarzucali ZNP współdziałanie z opozycją polityczną, co prezes Sławomir Broniarz kategorycznie odrzucił. Nauczyciele publikowali w mediach społecznościowych nagrania z protestacyjnymi pieśniami, krytykującymi rząd i media publiczne, wyrażając poczucie upokorzenia. 17 kwietnia Ministerstwo Edukacji Narodowej informowało, że 67% publicznych przedszkoli i ponad 60% szkół ponadpodstawowych i ponadgimnazjalnych działało normalnie, czemu ZNP zaprzeczało, podając inne dane. Rozmowy z rządem, podjęte 18 kwietnia, nie doprowadziły do porozumienia. Do 19 kwietnia z 16 tys. placówek biorących udział w proteście, ze strajku wycofało się około 2 tysięcy.

23 kwietnia uczestniczący w proteście Ogólnopolski Międzyszkolny Komitet Strajkowy zaapelował do strajkujących nauczycieli o zwołanie zebrań rad pedagogicznych w celu klasyfikacji uczniów klas maturalnych. W odpowiedzi, 24 kwietnia rząd Mateusza Morawieckiego wystąpił z inicjatywą ustawodawczą mającą na celu przyznanie dyrektorom szkół (a w razie ich bezczynności nauczycielowi wyznaczonemu przez organ prowadzący szkołę) prawa do podejmowania uchwał o klasyfikacji uczniów klas maturalnych w miejsce uchwał rad pedagogicznych. Ustawa ta została podpisana przez prezydenta Andrzeja Dudę 26 kwietnia.

25 kwietnia prezes ZNP poinformował o zawieszeniu strajku od 27 kwietnia do września 2019 roku. Odrzucił przy tym możliwość podpisania rządowego porozumienia z 5 kwietnia, jak i uczestnictwa w debacie zaproponowanej przez premiera Mateusza Morawieckiego, toteż przedstawiciele organizatorów strajku nie wzięli udziału w tzw. "okrągłym stole edukacyjnym" zwołanym na 26 kwietnia. Kolejne spotkania między stronami rządowymi a środowiskiem oświatowym (bez udziału ZNP, WZZ "Solidarność – Oświata" i NSZZ "Solidarność") odbyły się 30 kwietnia, 10 maja i 17 czerwca, nie przynosząc oczekiwanych rezultatów. W międzyczasie, 4 czerwca 2019 roku, Anna Zalewska przestała pełnić funkcję ministra edukacji narodowej, a jej miejsce zajął Dariusz Piontkowski.

Dalsze Działania Protestacyjne (2019)

21 sierpnia 2019 roku prezes ZNP Sławomir Broniarz i szef branży oświatowej FZZ Sławomir Wittkowicz poinformowali PAP, że związki nauczycielskie, które nie podpisały porozumienia z rządem, decyzję o ewentualnym proteście, jego terminie i formie podejmą pod koniec sierpnia. 26 sierpnia Sławomir Broniarz poinformował o sondażu wśród pracowników placówek oświatowych, który miał trwać od 1 do 15 września, a decyzja o formie protestu miała zapaść 16 września. Równocześnie rozpoczęły się Wojewódzkie Okrągłe Stoły Edukacyjne. 2 września Sławomir Broniarz poinformował o wydłużeniu terminu przeprowadzenia sondażu wśród pracowników placówek oświatowych dotyczącego ewentualnej akcji protestacyjnej do końca września i ewentualnej organizacji strajku po wyborach parlamentarnych, które odbyły się 13 października 2019. Ostatecznie, 2 października 2019 roku, prezes ZNP zapowiedział rozpoczęcie od 15 października 2019 roku bezterminowej akcji protestacyjnej polegającej na wykonywaniu wyłącznie czynności opisanych w przepisach prawa oświatowego. W sondażu, który przeprowadził Związek Nauczycielstwa Polskiego we wrześniu 2019 roku, wzięło udział 227 tysięcy nauczycieli i pracowników oświaty. Za niewykonywaniem pozastatutowych zadań w swojej szkole lub przedszkolu albo placówce opowiedziało się 55,3% biorących udział w sondażu ZNP, 22% za udziałem w manifestacjach, 18% za wznowieniem strajku ogólnopolskiego, a 3,8% za inną formą protestu. Była to forma protestu, która nie zakłócała bezpośrednio zajęć lekcyjnych, ale miała na celu zwrócenie uwagi na biurokratyczne obciążenia i niedostateczne warunki pracy.

Kontekst Międzynarodowy: Strajk Nauczycieli JSS w Kenii

Problemy z wynagrodzeniami i warunkami zatrudnienia nauczycieli nie są unikalne dla Polski. Przykładem są nauczyciele Junior Secondary School (JSS) w Kenii, którzy zakończyli swój trzytygodniowy strajk po podpisaniu porozumienia z Komisją Usług Nauczycielskich (TSC). Nauczyciele JSS domagali się zatrudnienia na stałych i objętych emeryturą warunkach. Dzięki mediacji Związku Nauczycieli Szkół Ponadpodstawowych (KUPPET), TSC zgodziła się zatrudnić tych nauczycieli na stałe w kolejnym roku finansowym. Porozumienie przewiduje również wycofanie listów "show-cause" wydanych strajkującym nauczycielom. KUPPET będzie lobbować w parlamencie o przeznaczenie 8,3 mld szylingów kenijskich na przekształcenie umów 26 000 stażystów na stałe warunki zatrudnienia. Sprawa ta była również przedmiotem orzeczenia sądowego, które uznało warunki stażu za nielegalne i niezgodne z konstytucją. Ten przypadek pokazuje, że walka o godne warunki pracy i płacy dla nauczycieli jest globalnym wyzwaniem i często wymaga zdecydowanych działań ze strony środowiska pedagogicznego.

Często Zadawane Pytania (FAQ)

Czy nauczyciele otrzymają podwyżki we wrześniu 2024 roku?

Nie, Ministerstwo Edukacji Narodowej (MEN) ogłosiło, że 10-procentowa podwyżka, której domagał się ZNP, nie nastąpi we wrześniu 2024 roku. Przewidziano natomiast 3-procentową podwyżkę dla całej budżetówki w 2026 roku.

Kiedy odbył się ostatni duży strajk nauczycieli w Polsce i jakie były jego główne przyczyny?

Ostatni duży strajk nauczycieli w Polsce miał miejsce w kwietniu 2019 roku. Główną przyczyną było żądanie podniesienia wynagrodzeń zasadniczych o 1000 zł z wyrównaniem od 1 stycznia 2019 roku, a także niezadowolenie z propozycji rządowych, które m.in. zakładały zwiększenie pensum.

Jakie były zarobki nauczycieli w 2019 roku przed strajkiem?

Na początku kwietnia 2019 roku nauczyciel stażysta zarabiał 1751 zł netto, a nauczyciel dyplomowany 2377 zł netto. Do wynagrodzenia dochodziły liczne dodatki.

Czy strajk nauczycieli w 2019 roku wpłynął na egzaminy państwowe?

Tak, strajk przypadł na okres egzaminów gimnazjalnych i ósmoklasisty. Mimo to, egzaminy zostały przeprowadzone w większości szkół dzięki zaangażowaniu rodziców, księży i samorządowców, choć pojawiły się wątpliwości prawne co do ich ważności.

Jakie dodatki do pensji mogą otrzymywać nauczyciele?

Nauczyciele mogą otrzymywać wiele dodatków, w tym za wysługę lat, za funkcję kierowniczą, dla opiekuna stażu, dla wychowawcy klasy, dodatek wiejski, za pracę w nocy, motywacyjny, nagrody jubileuszowe i specjalne, oraz dodatkowe wynagrodzenie roczne i odprawy.

W jaki sposób ZNP kontynuował protest po zawieszeniu strajku w 2019 roku?

Po zawieszeniu strajku w kwietniu 2019 roku, ZNP przeprowadził sondaż wśród pracowników oświaty. Od 15 października 2019 roku rozpoczęto bezterminową akcję protestacyjną polegającą na wykonywaniu wyłącznie czynności opisanych w przepisach prawa oświatowego, co było formą strajku włoskiego.

Podsumowanie i Perspektywy

Sytuacja finansowa nauczycieli w Polsce pozostaje tematem budzącym wiele emocji i dyskusji. Najnowsze ogłoszenie o braku podwyżek we wrześniu 2024 roku, w połączeniu z historią intensywnych protestów, takich jak strajk z 2019 roku, pokazuje, że środowisko nauczycielskie nadal czuje się niedocenione. Mimo że w ostatnim czasie nastąpiły pewne podwyżki, oczekiwania są znacznie większe, zwłaszcza w kontekście rosnących kosztów życia i odpowiedzialności zawodu. Dalsze negocjacje, dialog społeczny oraz presja ze strony związków zawodowych będą kluczowe dla kształtowania przyszłości polskiej edukacji i statusu zawodowego nauczycieli. Zapewnienie stabilnych i godnych wynagrodzeń jest nie tylko kwestią sprawiedliwości społecznej, ale także inwestycją w jakość nauczania i rozwój przyszłych pokoleń.

Zainteresował Cię artykuł Podwyżki dla Nauczycieli i Historia Strajków? Zajrzyj też do kategorii Edukacja, znajdziesz tam więcej podobnych treści!